Trauma to intensywne doświadczenie, które wywołuje silny stres przekraczający zdolność osoby do poradzenia sobie z nim. To reakcja na silne negatywne przeżycie związane z zagrożeniem życia. Czasem może to być wynik jednorazowego doświadczenia, takiego jak wypadek, napaść czy klęska żywiołowa. Innym razem długotrwałego narażenia na stres, jak w przypadku przemocy domowej, zaniedbania w dzieciństwie czy udziału w wojnie. Trauma wpływa na emocje, myśli, a także na fizjologię ciała. Może prowadzić do problemów psychicznych, takich jak lęki, depresja czy zespół stresu pourazowego PTSD. Powoduje również problemy zdrowotne, do których zalicza się przewlekły ból, zmęczenie czy bezsenność. Najczęstsze jej objawy to mimowolne ponowne odtwarzanie traumy, koszmary senne, poczucie winy, zamartwianie się. Jest subiektywna, dla jednej osoby wydarzenie może być traumatyczne, a na inną może nie mieć tak silnego wpływu.
Trauma transgeneracyjna
Trauma nie zawsze jest wynikiem bezpośredniego udziału w dramatycznym wydarzeniu. Ciekawym zjawiskiem jest tzw. trauma transgeneracyjna, w której skutki traumatycznych doświadczeń mogą być przekazywane przez pokolenia. Badania nad traumą pokazują, że dzieci i wnuki osób, które przetrwały wojnę czy inne skrajne przeżycia, mogą wykazywać objawy stresu i niepokoju. Sami jednak nie doświadczyli tych wydarzeń. Procesy epigenetyczne, czyli zmiany w genach spowodowane wpływem środowiska, mogą bowiem odgrywać kluczową rolę w przenoszeniu traum na kolejne generacje.
Zjawisko dysocjacji
U osób, które przeżywają ekstremalny stres może wystąpić zjawisko dysocjacji. To mechanizm obronny, który pozwala odciąć się emocjonalnie od bolesnych doświadczeń. Osoby dotknięte tym zjawiskiem mogą mieć poczucie oderwania od rzeczywistości, trudności w przypominaniu sobie wydarzeń lub uczucie, że obserwują siebie z zewnątrz. To forma adaptacji psychicznej, mająca na celu ochronę przed przytłaczającymi emocjami. Jednak może prowadzić do problemów z poczuciem tożsamości i przetwarzaniem emocji w dłuższym okresie.
Mimo, że trauma kojarzy się z psychiką wpływa także na ciało. Badania nad traumą pokazują, że traumatyczne doświadczenia mogą prowadzić do przewlekłych problemów zdrowotnych. Należą do nich: bóle mięśni, migreny, a także zaburzenia układu pokarmowego. Wiele osób z historią traumy może doświadczyć nieświadomych reakcji fizycznych np. napięcia mięśni czy problemów z oddychaniem, nawet długo po ustąpieniu zagrożenia.
Zespół stresu pourazowego PTSD
Jedną z form traumy jest zespół stresu pourazowego PTSD, który może rozwijać się np. u żołnierzy po intensywnych wydarzeniach bojowych. W czasie I wojny światowej PTSD nazywano „szokiem pociskowym”, a po II wojnie światowej zmęczeniem bojowym. Objawy traumy obejmowały drżenie, paraliż, amnezję, halucynacje i silny niepokój. Ciekawostką jest to, że w tamtych czasach nie rozumiano pełni psychologicznej natury tego zjawiska i wielu dotkniętych nim żołnierzy traktowano jak słabeuszy. Dziś wiemy, że trauma bojowa wpływa nie tylko na psychikę, ale też zmienia fizjologię mózgu. Badania pokazują, że długotrwały stres bojowy może zmieniać objętość hipokampa, części mózgu odpowiedzialnej za pamięć i regulację emocji. Utrudnia to powrót do normalnego funkcjonowania nawet po zakończeniu służby. Dziś wiemy też, że PTDS nie obejmuje tylko tej grupy ludzi. Wśród przyczyn zespołu stresu pourazowego wymienia się m.in.:
- śmierć bliskiej osoby,
- napaść na tle seksualnym lub z bronią,
- katastrofę naturalną,
- poznanie diagnozy poważnej choroby,
- ciężkie pobicie,
- ciężki poród,
- i inne.
Posttraumatyczny wzrost
Ciekawym aspektem traumy jest zjawisko posttraumatycznego wzrostu (PTG). Choć trauma często kojarzy się z negatywnymi skutkami, u niektórych osób może prowadzić do głębokich, pozytywnych zmian. PTG to proces, w którym osoba po przeżyciu trudnego lub traumatycznego wydarzenia odczuwa wzrost osobisty. Może to objawiać się większą odpornością psychiczną, lepszym rozumieniem własnych wartości, pogłębieniu relacji z innymi czy też poczuciem większego sensu życia. Osoby, które doświadczyły PTG często opisują, że mimo bólu i cierpienia związanego z traumą, odkryły nowe aspekty siebie, które wcześniej nie były dla nich dostępne.
Trauma jest więc nie tylko źródłem bólu, ale także siłą, która może kształtować naszą przyszłość. Jest czymś, co nas zmienia – czasem na gorsze, ale niekiedy prowadzi do odkrycia nowych pokładów wewnętrznej siły. Uczy nas także, że ludzka psychika jest zarówno delikatna, jak i zdolna do adaptacji. Chociaż traumy nie da się całkowicie uniknąć, sposób w jaki się z nią konfrontujemy, może wpłynąć na naszą dalszą drogę życiową. Dotyczy to zarówno naszego wymiaru osobistego, jak i pokoleniowego.
Jeśli trauma wpływa na twoje codzienne życie, warto zrobić pierwszy krok ku zdrowiu i odwiedzić gabinet psychologiczny. Trauma to nie tylko trudne wspomnienia, wpływa na nasze samopoczucie, relacje, zdrowie fizyczne. W przyjaznym otoczeniu masz szansę lepiej zrozumieć swoje doświadczenia, otrzymać wsparcie i zacząć proces leczenia. Terapia to przestrzeń, w której możesz bezpiecznie przepracować trudności, odzyskać równowagę emocjonalną i znaleźć nowe siły, które pomogą ci iść dalej. Nie musisz mierzyć się z tym sam, sięgnięcie po pomoc to oznaka odwagi i dbałości o siebie.
Zapraszam do gabinetu.
Autor: mgr Renata Kostecka, psycholog, psychotraumatolog
Brzeg, ul. Piastowska 14, tel. 601 170 162
Online: Psycholog KOSTECKA