Rozwód to trudne doświadczenie dla małżonków i dzieci, które stają się częścią zmiany. Jednym z najważniejszych zadań przed którym stoją rodzice, jest umiejętność rozmowy z dziećmi o rozwodzie w sposób, który pozwoli im zrozumieć sytuację, a także ochroni ich emocje. Jak rozmawiać z dziećmi o rozwodzie, aby przejście przez ten trudny czas było dla nich jak najmniej bolesne? Musimy być przygotowani na to, że rozwód zachwieje poczuciem bezpieczeństwa dziecka. W oczach dziecka może pojawić się poczucie zagrożenia – jak będzie dalej wyglądało jego życie, gdzie będzie mieszkać, z kim, gdzie będzie mieć swoje rzeczy itp. Odpowiedzi warto przygotować wcześniej , by wyjaśnić pytania dziecka. Wiedza ta może pomóc w odzyskaniu poczucia bezpieczeństwa i odnalezieniu się w sytuacji, na którą nie mają wpływu.
Zadbaj o emocje dziecka
Każde dziecko reaguje na rozwód rodziców w inny sposób , zależnie od wieku, osobowości i wcześniejszych doświadczeń. Dzieci w różnym wieku mają różne potrzeby i oczekiwania względem takich rozmów. Młodsze dzieci do 6 roku życia mogą nie rozumieć w pełni pojęcia czym jest rozwód. Często postrzegają go jako utratę bezpieczeństwa i stabilności. Mogą zadawać proste pytania, np. „Kiedy tata wróci do domu?” Ważne jest, by nie dawać dziecku obietnic, których nie będziemy w stanie spełnić. Starsze dzieci i nastolatki (7-18 lat) lepiej rozumieją procesy społeczne, w tym rozwód. Mogą mieć poczucie winy lub złość. Często wchodzą w fazę buntu i mogą nie zgadzać się z decyzjami rodziców. Ważne jest, by pozwolić im wyrażać swoje emocje nie minimalizując ich przeżyć, ale także nie obarczając ich odpowiedzialnością za sytuację. Należy podkreślać, że dziecko ma prawo czuć się smutne, złe, że to uczucia normalne. Należy mówić, że ma wsparcie i miłość obojga rodziców.
Bądź szczery i delikatny
W rozmowie z dziećmi o rozwodzie kluczowa jest szczerość, ale w odpowiedniej formie. Dzieci muszą wiedzieć co się dzieje, ale nie muszą znać szczegółów, które mogą je zaniepokoić lub wprowadzić w zamieszanie. Tłumaczenie rozwodu w sposób zrozumiały, ale i pełen empatii, pomoże im poczuć się mniej zagubionymi. Warto zadbać o odpowiedni czas i miejsce do rozmowy. Oboje rodzice powinni wziąć w niej udział. Dziecko może dostrzegać wcześniejsze nieporozumienia między małżonkami i można się do tego odwołać.
Używaj prostych słów
Unikaj skomplikowanych terminów i dorosłych rozważań. Dzieci najlepiej rozumieją sytuację, gdy mówi się do nich w sposób dostosowany do ich wieku, np. „mama i tata postanowili, że będą mieszkać osobno, bo już się nie kochają w taki sposób, jak kiedyś”. Unikaj obwiniania drugiego rodzica, nawet jeśli rozwód jest wynikiem trudnych sytuacji. Nie obciążaj dziecka negatywnymi emocjami wobec drugiego rodzica. To nie jest czas na tłumaczenie powodów rozstania, ani na „czarny PR”. Dzieci nie chcą wybierać strony, a negatywne komentarze mogą zaszkodzić ich relacjom z obojgiem rodziców.
Stwórz przestrzeń do wyrażania emocji
Dzieci potrzebują wiedzieć, że mają prawo do swoich emocji – smutku, gniewu, niepokoju. Rozwód to duża zmiana, która może budzić lęk o przyszłość, o relacje z jednym lub z dwojgiem rodziców. Dziecko może czuć się przytłoczone lub zmieszane, dlatego bardzo ważne jest, by rodzic mógł wysłuchać dziecko i odpowiedzieć na jego pytania. Zachęcaj dziecko do rozmowy. Pytania mogą pojawić się nie tylko podczas pierwszej rozmowy o rozwodzie, ale także później, gdy dziecko zacznie przetwarzać każdą sytuację. Ważne jest, by pokazać dziecku, że może pytać o wszystko, a rodzic będzie starał się odpowiedzieć w sposób zrozumiały i spokojny. Nie ignoruj uczuć dziecka Jeśli dziecko wyrazi smutek, lęk czy złość nie bagatelizuj tych emocji. Pozwól im przeżywać te uczucia w sposób bezpieczny i daj mu przestrzeń, by mogło się nimi podzielić.
Podkreśl, że to nie jest ich wina
Jednym z najczęstszych problemów, które pojawiają się u dzieci po rozwodzie rodziców jest poczucie winy. Dzieci mogą mieć wrażenie, że to ich zachowanie spowodowało rozstanie. Dlatego kluczowe jest, by rodzice wielokrotnie podkreślali, że rozwód to decyzja, która nie ma nic wspólnego z dziećmi. Uspokój dziecko, przypominaj mu, ze rozwód nie jest wynikiem jego działań ani złego zachowania. „To nie jest twoja wina. Mama i tata się rozstają, ale wciąż będą cię kochać i opiekować się tobą”.
Dbaj o stabilność i rutynę
Dzieci czują się bezpieczniej, kiedy w ich życiu nadal istnieje pewna przewidywalność, nawet jeśli zmienia się wiele aspektów codziennego życia. Postaraj się, aby rutyna dnia codziennego, w tym pory posiłków, nauki i snu pozostała niezmieniona. Jeśli dziecko będzie wiedziało, czego może się spodziewać każdego dnia, łatwiej będzie mu przystosować się do nowych warunków. Zachowaj wspólne momenty jeśli to możliwe, staraj się utrzymać wspólne chwile z dzieckiem, które będą dla niego świadectwem, że rodzice nadal go kochają, choć żyją osobno. Niezależnie od sytuacji najważniejsze jest, by dziecko czuło się kochane i otoczone wsparciem.
Pamiętaj o emocjach własnych
Rozwód to także wielka zmiana w życiu rodziców, dlatego nie zapominaj, by zadbać o swoje emocje, by dobrze radzić sobie z nimi. Jeśli nie jesteś w stanie, skorzystaj ze wsparcia psychologa lub grupy wsparcia, aby lepiej poradzić sobie z własnymi trudnościami. Kiedy rodzic jest w stanie zadbać o własne emocje, łatwiej mu będzie towarzyszyć dzieciom w tym trudnym okresie.
Współpracuj z drugim rodzicem
Jeśli to możliwe, warto prowadzić rozmowy z dziećmi wspólnie z drugim rodzicem. Pokazanie dziecku, że mimo rozwodu nadal możecie współpracować i dbać o jego dobro, daje poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Czasem jednak, zwłaszcza w przypadku konfliktów, takie rozmowy mogą być niemożliwe. Wówczas warto postarać się znaleźć inne wsparcie w postaci psychologa, który pomoże w przeprowadzeniu konstruktywnej rozmowy.
Rozmowa z dzieckiem o rozwodzie to proces, który wymaga wrażliwości, cierpliwości i odpowiedzialności. Dzieci potrzebują wsparcia, bezpieczeństwa i pewności, że mimo zmian w życiu rodzinnym, nadal są kochane i otoczone opieką. Szczerość, delikatność, zapewnienie stabilności w codziennym życiu pomoże im przejść przez ten trudny okres z mniejszym stresem i lękiem. Kluczowe jest, by dziecko czuło się wysłuchane, a gotowość do rozmowy rodzica o jego uczuciach będzie miała ogromne znaczenie w dalszym procesie adaptacji.
Badania psychologiczne pokazują, że bezpośrednie skutki rozwodu zależą od płci dziecka. Większość dziewczynek lepiej radzi sobie z tą sytuacją. Chłopcy są bardziej narażeni na negatywne skutki rozwodu, które mogą manifestować swoim zachowaniem. Dzieci z pełnych rodzin, ale żyjących w konflikcie również przejawiają problemy w zachowaniu. Warto też zaznaczyć, że rozwód wpływa nie tylko na relacje dziecko – rodzic, ale także na relacje z rodzeństwem, nauczycielami, koleżankami i kolegami.
Co robić, by zminimalizować skutki po rozwodzie ?
W minimalizacji skutków po rozwodzie ważna jest dla dziecka ciągłość kontaktów z rodzicem oraz jego sytuacja ekonomiczna. Jeśli w trakcie rozwodu zmienia się wyraźnie na gorszą – psychologiczne skutki rozwodu będą bardziej dotkliwe. Unikanie jawnego konfliktu jest również bardzo ważne. W trakcie rozwodu często nieświadomie rodzice zmieniają stosunek do dziecka. Rozwód jest dla nich stresujący i relacje z dzieckiem pogarszają się. Rodzic okazuje dziecku mniej uczuć, albo by zagłuszyć skutki rozwodu staje się bardzo pobłażliwy i uległy. Dziecko musi mieć możliwość rozmowy z kimś na temat swojej sytuacji.
Czego nie robić:
- Nie proś dziecko, by przekazywało wiadomości drugiemu rodzicowi.
- Nie pytaj dziecko o sytuację osobistą drugiego partnera.
- Nie ograniczaj dziecku kontaktów z drugim rodzicem.
- Nie szukaj w dziecku swojego sojusznika w walce z partnerem.
- Nie mów źle o byłym partnerze w obecności dziecka.
Co robić:
- Ogranicz do minimum liczbę zmian z jakimi musi uporać się dziecko.
- Jeśli konieczne jest rozdzielenie rodzeństwa lub dziecko ma pozostać pod opieką jednego z nich – szczególnie w wypadku nastolatków, dziecko niech pozostanie przy rodzicu tej samej płci.
- Zadbaj o kontakty dziecka z drugim rodzicem (nawet jeśli jesteś z nim w konflikcie).
- Konflikty z drugim partnerem redukuj do minimum (szczególnie w obecności dzieci).
- Nie używaj dziecka jako posłańca, szpiega czy kontrolera.
- Utrzymuj własną sieć wsparcia i korzystaj z niego.
- Dbaj o siebie i swoje potrzeby,
- Duuużo rozmawiaj z dzieckiem.
- Uzbrój się w cierpliwość – to może być czas wzmożonej agresji dziecka.
- Podkreślaj, ze rozwód dotyczy współmałżonków, a nie rodziców – nimi zostaje się do końca życia.
Odzyskanie równowagi po rozwodzie może trwać 2-3 lata. To jak duży wpływ na funkcjonowanie dziecka będzie miał rozwód zależy od atmosfery w jakiej rodzice się rozstają. Bądź odpowiedzialny, by dziecko miało poczucie , ze rodzic sprawuje nad nim opiekę.
W chwilach kryzysu i bezradności warto poszukać dla siebie oraz dla dziecka wsparcia psychologa, który pomoże członkom rodziny przejść przez ten trudny czas. Zapraszam do gabinetu psychologicznego w Brzegu lub online.