Wraz z nadejściem chłodnych dni zmienia się nasze samopoczucie. Mniejsze ilości światła słonecznego, krótsze dni, mniej czasu spędzonego na świeżym powietrzu – to wszystko może wpływać na nasz nastrój. Nie wszystkim jesień kojarzy się z kolorowymi liśćmi i wieczorami z kubkiem ciepłej herbaty. Jesień może być okresem trudnym emocjonalnie. Możemy odczuwać tzw. „chandrę” czyli spadek energii i obniżenie nastroju. Jednak nie zawsze jest to tylko chwilowy stan. Dla niektórych osób sezonowe zmiany mogą prowadzić do poważniejszych problemów emocjonalnych. Może wystąpić sezonowe zaburzenie afektywne SAD, znane jako depresja jesienna. W tym artykule postaram się opisać w jaki sposób rozpoznać czy mamy do czynienia z chandrą czy z czymś poważniejszym, wymagającym pomocy specjalisty.
Chandra – co to takiego?
Chandra to potoczna nazwa dla okresowego spadku nastroju, który może wystąpić u każdego z nas. Zwykle objawia się uczuciem zmęczenia, przygnębieniem, brakiem motywacji. Chandra może być spowodowana takimi czynnikami, jak zmiany pory roku, stres, problemy w pracy, czy trudności w życiu osobistym. To stan, który zwykle mija po kilku dniach lub tygodniach. Szczególnie wtedy gdy zmieniamy rytm dnia i wracamy do aktywności na świeżym powietrzu, czy poprawie ulega nasza sytuacja życiowa. Chandra to naturalna reakcja organizmu na trudności emocjonalne i życiowe. Może być nieprzyjemna, ale nie wymaga interwencji medycznej. Wystarczy odpoczynek, relaks, czas spędzony z bliskimi lub drobne zmiany w codziennym rytuale, by poczuć się lepiej.
Sezonowe zaburzenie afektywne SAD – co to jest?
Sezonowe zaburzenie afektywne SAD (Seasonal Affective Discorder) to forma depresji, której objawy pojawiają się w okresie jesiennym i utrzymują przez całą zimę. Nie jest to tylko chwilowa „chandra”, ale poważne zaburzenie nastroju, które ma wyraźne objawy i cykliczny, nawrotowy charakter. Choć może występować przez cały rok, to właśnie długie, ciemne dni i zimno mogą wywołać lub nasilić objawy. Ma charakter sezonowy czyli pojawia się regularnie w tych samych porach roku (zwykle od jesieni do wiosny). Objawy ustępują latem, gdy dni stają się dłuższe i nasza ekspozycja na światło słoneczne rośnie. Zwykle możemy zaobserwować u siebie problemy ze snem, obniżony nastrój oraz mniejszą motywację do działania. Objawy mogą różnić się w zależności od osoby.
Szacuje się, że w strefie umiarkowanej dotyka ona 4% społeczeństwa, a w obszarach gdzie jest niedobór światła 10 %. Co ciekawe SAD czterokrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. Tak jak w przypadku depresji w SAD obserwuje się obniżony poziom serotoniny w mózgu oraz zaburzenia innych neuroprzekaźników, w tym noradrenaliny, dopaminy i melatoniny. Zmiany zakłócają prawidłowy rytm sen- czuwanie.
Objawy SAD, na które warto zwrócić uwagę
Objawy nie różnią się od tych, które obserwujemy w depresji klasycznej i muszą występować co najmniej przez dwa tygodnie. Związane są z pogorszeniem nastroju (anhedonią czyli niemożnością cieszenia się z rzeczy, które do tej pory sprawiały przyjemność), zmęczeniem i brakiem energii, motywacji do działania. Występują trudności z koncentracją uwagi, obniżona samoocena, widzenie katastroficzne. W depresji sezonowej SAD w okresie jesienno – zimowym częściej występuje:
- wycofanie społeczne
- zwiększona senność
- zwiększony apetyt na węglowodany (słodycze)
W rzadszych przypadkach, gdy SAD występuje w okresie wiosenno – letnim charakterystycznymi objawami są:
- bezsenność
- osłabienie apetytu
- lęk, niepokój
- pobudzenie, tendencja do zachowań agresywnych
Jak rozpoznać depresję sezonową SAD?
Nie ma takiego testu psychologicznego do określenia konkretnie depresji sezonowej. Do postawienia takiej diagnozy konieczne jest spełnienie kryteriów zaburzeń depresyjnych. W tym celu wymagana jest konsultacja ze specjalistą psychologiem.
Chcąc określić swój stan można odpowiedzieć sobie na dwa pytania:
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca Pani/Pan odczuwał/odczuwała zmniejszenie zainteresowań lub osłabienie odczuwania przyjemności?
- Czy w ciągu ostatniego miesiąca Pani/Pan czuł/czuła się smutna/smutny. przygnębiona/przygnębiony, miała/miał poczucie braku nadziei?
Pozytywna odpowiedź na jedno z tych pytań oznacza, że należy pogłębić diagnostykę i zgłosić się do psychologa. Zapraszam do gabinetu w Brzegu lub online. Choć może wydawać się, że jesteśmy zmuszeni przetrwać ten czas, istnieje wiele sposobów, które pomagają poprawić samopoczucie i zdrowie psychiczne.
Autor: Renata Kostecka, psycholog
Telefon: +48 601 170 162
e-mail: psycholog.kostecka@gmail.com